Paris Barış Konferansı

Paris Barış Konferansı

Birinci
Dünya Savaşından sonra, Paris’te barış görüşmelerinin yapıldığı
konferans. Paris Barış Konferansı, İtilaf Devletlerinin, Bulgaristan’la
Selânik, Osmanlı Devletiyle Mondros, Avusturya-Macaristan’la Villa
Giusti ve Almanya’yla Rethondes mütarekelerini imzalamalarından ve
çarpışmaların resmen durmasından sonra, 18 Ocak 1918’de toplandı.
Ancak, konferans toplanmadan önce, 12 Ocak 1919’da Fransa, İngiltere,
ABD ve İtalya hükümet başkanları ile dışişleri bakanları bir araya
gelerek bir ön görüşme yaptılar. Bu görüşmede, Japonya’nın tam yetkili
iki temsilcisinin katılımıyla bir yüksek konseyin kurulması ve önemli
konularda bu konseyin yetkili kılınması kararlaştırıldı. Konferans
başladı. Daha sonra Japon temsilcileri, görüşülen meselelerin kendi
ülkelerini ilgilendirmediğini, küçük devletler temsilcileri de,
kendilerine söz hakkı tanınmadığını ileri sürerek konferanstan
çekildiler. Böylece Yüksek Konsey, dört batılı devlet başkanından
meydana gelen Dörtler Konseyi hâline geldi. Dışişleri bakanları ise,
Beşler Konseyi adıyla toplanarak, İkinci dereceden konuları ele
aldılar.
Milletler Cemiyetinin temel ilkelerini karara bağlayan,
Almanya ile Versailles (Versay), Avusturya ile Saint-Germain (Sen
Cermen), Bulgaristan ile Neuilly antlaşmalarını imzalayan dört
büyükler, 22 Nisan 1920’de Osmanlı Devleti'ni de Paris Barış
Konferansına çağırdılar.

Eski Sadrazam Tevfik Paşa
başkanlığında, Dâhiliye Nâzırı Reşit (Rey) Bey, Maârif Nâzırı Fahrettin
(Rum Beyoğlu) Bey ve Nâfia Nâzırı Operatör Cemil (Topuzlu) Paşadan
meydana gelen Osmanlı heyetine, Paris Barış Antlaşmasının ön şartları
bildirildi (10 Mayıs 1920). Buna göre:

Trakya ve Ege bölgesi
(Kırkağaç, Akhisar, İzmir, Ödemiş, Tire, Söke, Afyonkarahisar, Kütahya,
Balıkesir) Yunanistan’a; başta Antalya olmak üzere Akdeniz bölgesi
İtalya’ya; Kahramanmaraş’ı da içine alan Güneydoğu Anadolu Bölgesi
Fransa’ya bırakılacak; Doğu Anadolu’da, sınırlarını ABD Başkanı
Wilson’ın tespit edeceği bir Ermeni Devleti kurulacaktı. Ayrıca,
İstanbul merkez olmak üzere İzmit, Bursa ve Çanakkale’yi de içine alan
Boğazlar bölgesinde, Türkiye’nin de katılacağı bağımsız bir idare
kurulacak ve kendine has bir bayrağı olacak, bu idarenin maddî işlerini
İngiltere, Fransa ve İtalya’nın üyesi bulunduğu bir komisyon
yürütecekti. Türk üyeler ancak danışma niteliğindeki görüşmelerde oy
kullanabilecek, Devletin bütçesini de bu komisyon düzenleyecekti.
Yabancı okul ve yüksekokul mezunu gayrimüslimler veya azınlıklar,
Osmanlı ülkesinde her işi serbestçe yapabilecekler, bu uygulama İtilâf
devletlerinin denetiminde bulunacaktı. Osmanlı Devleti, silahlı
kuvvetlerini sayıca azaltacak, İtilaf devletlerinin izni olmadan
tahkimat yapamayacak, 1600 grostonun üzerindeki gemilerinin hepsini,
İtilaf devletlerinin emrine verecekti. Yürürlükte kalacak olan
Kapitülasyonlardan, İtilaf devletleri başta olmak üzere Yunanistan,
Sırbistan, Romanya, Portekiz ve Ermenistan da faydalanacaktı.

Bildirilen
şartları çok ağır bulan ve hafifletilmesini isteyen Türk heyeti, bu
isteğin kabul edilmemesi üzerine, şartları reddederek, 11 Temmuz
1920’de İstanbul’a döndü. Paris Barış Konferansında hazırlanan antlaşma
şartları imzalanmadıysa da, daha sonra aynı şartları ihtiva eden Sevr
Antlaşması, Sadrazam Damat Ferit Paşa başkanlığındaki Hâdî Paşa, Rıza
Tevfik (Bölükbaşı) ve Reşit Hâlis Beyden meydana gelen bir heyet
tarafından imzalandı. Ancak, Padişah Vahideddin Han, bu antlaşmayı
onaylamadığı gibi, Millî Kurtuluş Mücadelesini başlatmak üzere, Mustafa
Kemal Paşa ve arkadaşlarını Anadolu'ya gönderdi. Böylece Sevr
Antlaşması, gerek padişah, gerekse Anadolu’daki kurtuluş hareketi
temsilcileri tarafından kabul edilmediği için, geçersiz sayıldı. Paris
Barış Konferansı da, yetkilerini yeni kurulan Milletler Cemiyetine
devrederek, 24 Aralık 1920’de dağıldı.