Mondros Mütarekesi

Mondros Mütarekesi

Birinci Dünya Savaşı sonunda Osmanlı Devleti'yle İtilaf Devletleri arasında imzalanan mütareke (30 Ekim 1918).
Eylül
1918’e gelindiğinde, savaşın Türkiye ve müttefikleri için kaybedildiği
kesin olarak anlaşılmıştı. Nitekim Bulgaristan, 29 Eylülde ve Almanya
da 4 Ekim'de ABD’ye başvurarak barış istediler. Bu durumda Osmanlı
Devletinin de yapacağı başka bir şey kalmamıştı. Güneyde İngiliz
kuvvetleri, Anadolu sınırına dayanmış, batıda Bulgaristan’ın
çekilmesiyle Makedonya cephesi çökmüş ve İstanbul, doğrudan İtilaf
Devletlerinin tehdidi altına girmişti. Bu şartlar altında Türkiye de, 5
Ekimde, mütareke için ABD Başkanı Wilson’a başvurdu. Türkleri,
tarihlerinin en büyük felâketine götüren Talat Paşa başkanlığındaki
İttihat ve Terakki Hükümeti, istifâ etti (8 Ekim). 14 Ekimde İzzed Paşa
başkanlığında yeni bir hükümetin kurulmasından sonra, Osmanlı Devleti
ile İtilaf Devletlerini temsil eden İngiliz Amiral Calthorpe arasındaki
barış görüşmeleri, Limni Adasının Mondros Limanında başladı (27 Ekim
1918). Görüşmelerde Türkiye’yi, Bahriye Nâzırı Rauf (Orbay) Bey
başkanlığında Hâriciye Nezâreti Müsteşarı Reşat Hikmet ve Miralay
Sadullah Bey temsil etti.

Görüşmelerin başlamasıyla birlikte
Calthorpe, önceden hazırlamış oldukları bir metni, Osmanlı delegelerine
okudu. Calthorpe, Osmanlı Hükümetinin bu metni imzalamaktan başka
çaresinin bulunmadığını, aksi takdirde İtilaf Devletlerinin askerî
harekâtı sürdürerek, daha ağır barış şartları ileri sürebileceğini
söyledi. Türk delegelerinin çabalarına rağmen, mütareke şartları,
İngilizlerin istediği şekilde gerçekleşti ve 30 Ekim 1918’de imzalandı.
Yirmi beş maddelik bu mütareke ile Türkiye, her bakımdan etkisiz bir
hâle getirildi. Mütarekenin en ağır şartları şunlardı:

1.
Karadeniz’e geçişi sağlamak için Boğazlar açılacak ve geçiş güvenliğini
sağlamak üzere Çanakkale ve İstanbul boğazlarındaki istihkâmlar,
müttefiklerce işgal edilecektir.

2. Osmanlı sınırındaki bütün mayın tarlaları taranacak ve bunların kaldırılmasına yardım edilecektir.

3.
Askerî kuvvetin, sınırların korunması ve asayişin sağlanması için
gerekenden fazlası terhis edilecek ve bunların teçhizatı, İtilâf
Devletlerine teslim edilecektir.

4. Güvenlik görevlisi küçük
gemiler dışında, bütün Osmanlı donanması teslim edilecek ve donanma
Osmanlı limanlarından dışarıya çıkmayacaktır.

7. İtilaf
Devletleri, güvenliklerini tehlikeye düşürecek olayların patlak vermesi
durumunda, başka stratejik nokta ve bölgeleri işgal etme hakkına sahip
olacaktır.

10. Hükümet haberleşmeleri dışındaki bütün telsiz, telgraf ve kablo istasyonları da İtilaf Devletlerince denetlenecektir.

16. Suriye, Irak, Hicaz, Yemen, Trablus ve Bingazi’deki Osmanlı orduları, en yakın İtilaf kuvvetlerine teslim edilecektir.

24.
Vilayât-ı Sitte’de (altı vilayet: Erzurum, Van, Elazığ, Diyarbekir,
Sivas, Bitlis) karışıklık çıkarsa, Müttefikler bu illerin herhangi bir
bölümünü işgal edebileceklerdir.

Mondros Mütarekesinin
uygulanışı, şartlarından daha sert bir biçimde cereyan etti. İtilaf
Devletleri, mütarekenin 7. maddesine dayanarak, keyfi hareketlerle
Osmanlı Devletini parçaladılar. Antlaşma şartlarını, çoğu zaman kendi
istekleri doğrultusunda yorumlayarak hareket ettiler. Bu durumda, Türk
milleti, istiklal ve bağımsızlığını korumak üzere harekete geçti.