Küçük Kaynarca Antlaşması

Küçük Kaynarca Antlaşması

Osmanlı
Devleti ile Rusya arasında, 1768-1774 yılları arasında vuku bulan harbe
son veren ve Osmanlı Devletinde önemli toprak kayıplarına yol açan
antlaşma. Güney Dobruca’daki Küçük Kaynarca kasabasında imzalandığından
bu adı almıştır.
Osmanlı ordusunun, 1773’te Ruslara karşı
kazandığı Ruscuk, Silistre ve Varna zaferlerinin intikamını isteyen
Çariçe İkinci Katerina, Tuna ordusunu takviye etmişti. Başkumandan
Mareşal Romanzoff, Osmanlı ordusunu, merkezinde muhasara için Şumnu’ya
doğru hareket etti. Bu sırada rahatsız olan Vezîr-i âzam ve Serdâr-ı
ekrem Muhsinzâde Mehmed Paşa, düşmanı karşılamak üzere Yeniçeri Ağası
Yeğen Mehmed Paşa kumandasında bir kuvvet sevk ettiyse de, bu kuvvetler
Kozluca’da mağlup oldu. Romanzoff’un, bu başarıdan sonra Şumnu önlerine
gelip Varna yolunu kesmek suretiyle, Osmanlı ordusunu iâşe ve
mühimmattan mahrum etmesi, askerin dağılmasına yol açtı ve orduda on
iki bin kişi kaldı. Yanındaki az sayıdaki kuvvetle mukavemet etmenin
bir fayda sağlamayacağını anlayan Serdâr-ı ekrem, mütareke istemek
zorunda kaldı. Sadrazam kethüdâsı Resmi Ahmed Efendi, nişancı rütbesi
ile birinci, Reîsül-küttab İbrâhim Münib Efendi de ikinci murahhas
tayin olunarak, 12 Temmuz 1774’te Şumnu’dan hareketle Balya Boğazına
yakın Küçük Kaynarca kasabasına geldiler. Ruslar tarafının murahhası,
General Repnin idi. Mareşal Romanzoff, mütareke kabul etmeyerek birinci
sulh müzâkeresinde esasları iki tarafça kabul edilmiş olan esaslara
göre derhal sulh akdini istediğinden, mecburen teklif kabul olunup, iki
günde ve iki celsede antlaşma imzalandı.

Rus başkumandanı, sulh
görüşmesi yapabilmek için başlangıçta Kılburun, Kerç ve Yenikalenin
Ruslara terkini şart koydu. Osmanlı murahhasları, bütün fırsatların
elden çıkması ve kendilerine zaman verilmemesi üzerine, Rus isteklerini
çaresiz kabul ettiler. 17 Temmuz 1774 tarihinde imzalanan ve henüz
tahta yeni çıkan Birinci Abdülhamid Han tarafından tasdik edilen, yirmi
sekiz maddelik bu antlaşmaya göre:

1. Kırım Hanlığı'yla Kuban ve
Bucak Tatarları siyâsî bakımdan müstakil olup, ancak dînî işlerinde
Hilâfet makamına tâbi olacaklardır.

2. Kılburun, Kerç, Yenikale
ve Azak Kalesiyle Dinyeper (Özi) ve Buğ (Aksu) nehirleri arasındaki
arazi, Rusya’ya terk edilmiş ve Aksu hudut kabul edilmiştir.

3.
Ruslar tarafından işgal edilen Besarabya, Eflak, Boğdan ve Gürcistan
ülkeleriyle Akdeniz adaları Osmanlılara iade olunacaktır.

4. Rus ordusu, Bulgaristan’da Tuna’nın sağ sahilinden, bir ay içinde sol sahiline çekilecektir.

5. Bâbıâlî, İmparatorlukta Hıristiyan diniyle kiliselerini, daimî surette himaye edecektir.

6.
Rus sefirlerinin, Eflâk ve Boğdan vaziyetleri hakkındaki müracaatları
dikkate alınacaktır. (Bu madde mucibince memleketin işlerinde Rus
müdahalesine devamlı açık kapı bırakılmış oluyordu.)

7. Rus
ticaret gemileri, Karadeniz’le Akdeniz’de hareket serbestisine sahip
olacak ve istedikleri zaman boğazlardan geçebilecekler ve Osmanlı
limanlarında kalabileceklerdi. Ayrıca Ruslar, Osmanlı şehir ve
kasabalarında münasip görecekleri yerlerde konsolosluklar ihdas
edebileceklerdi.

8. İngilizlerle Fransızlara verilen kapitülasyonlar, Rusya’ya da aynen tanınacaktır.

9. Osmanlı Devleti, savaş tazminatı olarak, üç senede ve üç taksitte, Rusya’ya on beş bin kese akça verecektir.

Osmanlı
Devleti, arazi itibariyle fazla kayba uğramamakla beraber, Rusların
Eflak ve Boğdan’a karışmaları, istedikleri yerlerde konsolosluk
açabilmeleri ve Ortodoksların hâmisi sıfatını takınmaları gibi maddeler
sebebiyle, zayıf anlarında, devamlı olarak bu devletin saldırılarına
mâruz kalmıştır.